Gian lận trong báo cáo tài chính có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với nhà đầu tư, các bên cho vay và toàn bộ ngành tài chính. Việc phát hiện các dấu hiệu gian lận sớm sẽ giúp nhà đầu tư hạn chế rủi ro. Dưới đây là các mục quan trọng có thể có dấu hiệu gian lận và lời khuyên để nhận diện chúng.
-
Doanh Thu Bất Thường
- Dấu Hiệu:
- Doanh thu tăng đột biến trong khi chi phí không tăng tương ứng.
- Tăng trưởng doanh thu không đồng bộ với tốc độ tăng trưởng ngành.
- Ghi nhận doanh thu từ giao dịch không bình thường (như giao dịch với các bên liên quan hoặc ghi nhận doanh thu trước khi hoàn tất giao dịch).
- Lời Khuyên:
- So sánh doanh thu với trung bình ngành.
- Kiểm tra tỷ lệ doanh thu/tiền mặt thực thu.
- Đọc kỹ ghi chú báo cáo tài chính về các giao dịch doanh thu.
-
Chi Phí Được Thổi Phóng Hoặc Giảm Bớt
- Dấu Hiệu:
- Giảm đột biến chi phí trong khi doanh thu tăng.
- Chuyển đổi chi phí sang tài sản (để giảm chi phí trong kỳ hiện tại).
- Đặc biệt tối thiểu hoá dự phòng rủi ro (nợ xấu, khách hàng không trả tiền).
- Lời Khuyên:
- So sánh các chỉ số tỷ lệ lợi nhuận gốp, chi phí với trung bình ngành.
- Kiểm tra các ghi chú về tài sản và chi phí.
-
Nợ Phải Trả Không Rõ Ràng
- Dấu Hiệu:
- Gia tăng đột biến trong nợ phải trả, đặc biệt là các khoản nợ ngắn hạn hoặc khoản vốn vay có lãi.
- Nợ đã đến hạn nhưng không được thanh toán.
- Lời Khuyên:
- Kiểm tra các ghi chú về nợ phải trả.
- Xem xét dòng tiền và khả năng thanh toán của doanh nghiệp.
-
Lợi Nhuận Bất Hợp Lý
- Dấu Hiệu:
- Lợi nhuận tăng đột biến trong khi doanh thu và chi phí không tăng tương ứng.
- Lợi nhuận được ghi nhận từ các nguồn không thường xuyên như bán tài sản, thu nhập tài chính.
- Lời Khuyên:
- Phân tích chi tiết các khoản thu nhập không thường xuyên.
- So sánh tỷ suất lợi nhuận với trung bình ngành.
-
Lưu Chuyển Tiền Tệ Bất Thường
- Dấu Hiệu:
- Tiền mặt đặt biệt thấp mặc dù doanh thu và lợi nhuận cao.
- Tiền tị thừ dòng tiền hoạt động kinh doanh liên tục âm.
- Lời Khuyên:
- Xem xét các dòng tiền từ hoạt động kinh doanh, đầu tư và tài chính.
- Kiểm tra xem các khoản đầu tư hoặc vay có phù hợp với chiến lược doanh nghiệp không.
Kết Luận
Trong nhiều trường hợp doanh nghiệp chỉ xuất kho chưa bán được hàng tuy nhiên vẫn ghi nhận doanh thu và lợi nhuận, trong báo cáo tài chính khoản phải thu tăng dẫn tới dòng tiền thực tế không có. Hoặc các khoản chi cho vay ban lãnh đạo quá nhiều gây mất cân đối tài chính…
Rất nhiều trường hợp cụ thể khác có thể gian lân trên báo cáo tài chính nên việc nhận diện gian lận trong báo cáo tài chính yêu cầu nhà đầu tư có sự hiểu biết về tài chính và phản xạ nghi ngờ đáng kể. Hãy kết hợp phân tích báo cáo tài chính với các thông tin bên ngoài để đánh giá tính trung thực của doanh nghiệp.